-
Ưu năng tuyến nội tiết:
– Định nghĩa: một tuyến nội tiết ưu năng là khi tuyến đó tăng cường hoạt động và tiết ra một lượng nội tiết tố lớn hơn mức bình thường mà cơ thể không điều chỉnh được.- Nguyên nhân:
+ Tại tuyến: do tuyến bị thay đổi, tăng sinh tổ chức do đó tăng tiết hoocmone.
+ Ngoại tuyến: Do nguồn kích thích từ bên ngoài tới làm tuyến tăng cường hoạt động gây phì đại nhu mô tuyến.
– Phân biệt nguyên nhân ưu năng:
+ Dùng thử nghiệm tĩnh để đánh giá trực tiếp hoặc gián tiếp lượng hoocmone hoặc chất chuyển hóa của chúng trong máu và nước tiểu.
Ví dụ: ưu năng tuyến giáp (nguyên nhân tại tuyến hay ngoại tuyến) thì thyroxin trong máu tăng gấp 2-3 lần, iod gắn với pro tăng, chuyển hóa cơ bản tăng. Ưu năng tuyến cận giáp thì Ca huyết tăng, P huyết giảm, Ca niệu giảm, P niệu tăng
– Thử nghiệm tĩnh không nói lên nguồn gốc của ưu năng.
+ Thử nghiệm động để đánh giá nguyên nhân tại tuyến hay ngoài tuyến.
Nguyên lý: dung một tác động kìm hãm tuyến định thăm dò và quan sát phản ứng của tuyến. Ưu năng tại tuyến thì hoạt động của nhu mô không còn chịu sự điều hòa bình thương nữa nên thử nghiệm âm tính (tức là mức độ sx hormone không thay đổi vẫn duy trì ở nồng độ cao). Nếu tuyến tăng hoạt động do kích thích bên ngoài thì thử nghiệm dương tính nghĩa là tuyến giảm hoạt động nếu bị kìm hãm.
Trong ưu năng tuyến người ta dung thử nghiệm kìm hãm bằng cách gây ra một tình trạng ức chế tuyến định thăm dò làm giảm kích thích tới tuyến đó:
Nếu là tuyến điều hòa theo cơ chế nội tiết – thể dịch như : các tuyến trực thuộc tuyến yên, khi cho vào cơ thể 1 lượng hormone lớn , theo tác dụng phản hồi hormone đó sẽ ức chế tuyến yên giảm bài tiết hormone do đó tuyến trực thuộc không bị kích thích từ trên xuống sẽ giảm hoạt động nếu là ưu năng ngoài tuyến.
Nếu là tuyến không phụ thuộc vào tuyến yên như: tuyến cận giáp hay tuyến tụy thì chỉ cần làm thay đổi tính chất lý hóa của nội mô một cách tương ứng là đánh giá được hoạt động của tuyến
VD: Gây tăng Ca huyết bằng cách tiêm vào cơ thể 1 lượng Ca lướn thì tuyến cận giáp sẽ bị kìm hãm và giảm tiết biểu hiện: thận không giữ Ca và không bài tiết P nữa. Nếu có ưu năng tại tuyến thì thử nghiệm kìm hãm sẽ âm tính
– Hậu quả của ưu năng tuyến:
+ Đối với bản thân tuyến: Phì đại, tăng sinh gây nên những u bướu, chuyển hóa tổ chức rất mạnh.
+ Đối với cơ quan cảm thụ: tăng hormone sẽ gây thay đổi hoạt động. Ví dụ ưu năng tuyến tụy gây tăng tiết insulin làm giảm Glu máu.
+ Đối với các tuyến nội tiết khác: có ảnh hưởng khi có lien quan như ưu năng tế bào ưa acid của tuyến yên gây nên chứng cực đại hội chức Chushinh u lành tính của tuyến thượng thận tăng tính tiết cortison dưới tác dụng của cơ chế ngược ACTH sẽ giảm bài tiết làm cho tuyến thượng thận bên kia teo lại.
– Ưu năng giả: biểu hiện triệu chứng bên ngoài là ưu năng nhưng thực tế tuyến vẫn hoạt động bình thường.
+ Nguyên nhân: tăng độ nhạy của cơ quan cảm thụ với hormone. Giảm tốc độ giáng hóa của hormone
-
Thiểu năng tuyến nội tiết:
– Định nghĩa: thiểu năng tuyến nội tiết là khi tuyến không tiết hay tiết không đủ lượng hormone cần thiết cho cơ thể hoạt động bình thường
- Nguyên nhân:
+ Tại tuyến:
Rối loạn tuần hoàn tại tuyến do tắc mạch, huyết khối.
Tổ chức tuyến bị tổn thương: chấn thương, viêm, nhiễm khuẩn.
Rối loạn hoạt đong tuyến do suy dinh dưỡng như thiếu iddo tuyến giáp bị thiểu năng gần đây, thiếu dinh dưỡng gây rối loạn tuyến sinh dục.
Rối loạn quá trình tự mẫn cảm: tổ chức tuyến hay hormone sinh ra để trở thành kháng nguyên, cơ thể tạo ra kháng thể chống lại.
+ Ngoài tuyến:
Thiểu năng tuyến thượng thận thứ phát do tổn thương tuyến yên, thường kèm theo cả thiểu năng các tuyến khác như sinh dục, tuyến giáp.
Kích thích từ trên xuống có thể bị yếu do tác dụng ngược quá mạnh.
– Phân biệt nguyên nhân thiểu năng
+ Thử nghiệm tĩnh cho kết quả hoạt động của tuyến giáp thấp hơn bình thường như thiểu năng giáp giảm chuyển hóa cơ bản, lượng iod kết hợp với pro giảm thiểu năng tuyến tụy glu máu cao.
+ Thử nghiệm động: trong thiểu năng tuyến người ta thăm dò bằng 1 tác động kích thích
Nguyên lý: dung kích tố bình thường đối với tuyến, quan sát thay đổi hoạt động của tuyến.
Nguyên nhân tại tuyến thì thử nghiệm (-)
Nguyên nhân tuyến chỉ bị ức chế do nguyên nhân từ bên ngoài thì thử nghiệm (+)
– Hậu quả
+ Tuyến không hoạt động thì teo lại, tổ chức xơ phát triển.
+ Đối với cơ quan nhận cảm gây nên những thay đổi nhất định đặc hiệu biểu hiện trên LS
+ Cơ quan là 1 tuyến thì tuyến đó teo lại
+ Nơi cảm nhận là 1 chất có lượng nhất định trong cơ thể thì sẽ mất cân bằng đó.
– Thiểu năng tuyến giả:
- o Tăng giáng hóa nội tiết
- o Giảm nhạy cảm của cơ quan cảm thụ đối vơi hormone.
copy ghi nguồn : daihocduochanoi.com
link tại : rối loạn chức phận nội tiết
