Vị thuốc là thạch cao sống calci sulfat ngậm 2 phân tử nước để uống, còn dạng thạch cao nung chỉ được dùng ở ngoài. Khi cần chế biến chỉ hơ qua lửa để khử khuẩn và các tạp chất hữu cơ bên ngoài.
Tính vị: vị ngọt, cay, tính hàn,
Quy kinh: vào 3 kinh phế vị, tam tiêu.
Công năng chủ trị
Thanh nhiệt giáng hóa: trừ phiền chỉ khát, có tác dụng thanh tà nhiệt của hai kinh phế và vị. LÀ thuốc chính để thanh nhiệt tả hỏa thưởng dùng khi phần khí bị thực nhiệt, trên lâm sàng thường dùng trong những trường hợp các bệnh sốt cao ra nhiều mồ hôi, lưỡi đỏ, mạch hồng khát, mạch hồng đại. Có thể phối hợp với tri mẫu, cam thảo đai mễ, trong bài bạch hồ thang.Khi sốt kèm theo nôn mửa, tân dịch hao tổn, có thể phối hợp với các thuốc bổ âm hoặc thuốc giáng khí, ví dụ: thạch cao 30g, trúc diệp, trúc nhự, gạo tẻ, mạch môn, bán hạ thị đế 10 cái. Bài thuốc này còn được dùng trong khi bị sốt cao viêm màng não. cũng có thể phối hợp với hoàng liên trong sốt cao, tâm phiền nhiệt.
Thanh phế nhiệt: dùng khi phế nhiệt, phế viêm, viêm khí quản, viêm họng có thể phối hợp với hạnh nhân và cam thảo.
Giải độc và chống viêm: dùng khi khí huyết bị nhiệt thiêu đốt, cơ thể phát ban thì phối hợp với sinh địa, huyền sâm, mẫu đơn bì, ngoài ra còn dùng trông bệnh đau răng đau đầu.
Thu liễm sinh cơ: dùng khi bề mặt vết thương hoặc mụn nhọt bị lở loét, có thể phối hợp với các thuốc sau để dùng ngoài:
Thạch cao sống dạng bột mịn 40g
Ngũ bội tử dang bột 0,1g
Phèn phi dạng bột 5g
Liều dùng khoảng 12-40 g
Một số kiêng kị khi sử dụng vị thuốc: những người yếu dạ dày, yếu tim, mạch vi tế, hoặc khi bị chứng dương hư thì không dùng vị thuốc này.
Tác dụng dược lý của vị thuốc
Thạch cao có tác dụng ức chế trung khu điều hòa thân nhiệt mà sinh ra tác dụng hạ nhiệt, đồng thời ức chế trung khu mồ hôi do đó vị thuốc vừa có tác dụng hạ nhiệt nhưng không làm ra mồ hôi vì vậy không làm hao tổn tân dịch. Ngoài ra thạch cao còn ức chế sự hưng phấn của thần kinh cơ nhục. Do vậy mà nó có khả năng trấn kinh chống co giật, tác dụng này là do ion canxi sau khi đã hấp thu vào máu. Theo một nhà nghiên cứu thạch cao có tác dụng cường tim ở nồng độ loãng, và có xu hướng chống nóng khi nâng nhiệt độ lên ở chuột thí nghiệm.
Theo nghiên cứu của Trần Văn Hiền, Ngô Văn Thông hàm lượng thạch cao tính theo oxyd canxi là 33,4%. Điều đó giải thích tác dụng dược lý của thạch cao nói trên.
Vị thuốc thuộc nhóm vị thuốc thanh nhiệt giáng hỏa. Thuốc thanh nhiệt giáng hỏa là những thuốc có tác dụng giáng hỏa làm hạ thân nhiệt khi cơ thể sốt cao phát cuồng mê man, đôi khi không chủ động được lời nói nói mê sảng. Phần lớn các vị thuốc trong đó có tác dụng thanh tâm nhiệt, trừ phiền chỉ khát, sinh tân dịch, khi dùng có thể phối hợp với các vị thuốc thanh nhiệt khác.
Copy ghi nguồn : daihocduochanoi.com
Link bài viết tại : Vị thuốc thạch cao
