Hồng ban đa dạng là một bệnh da cấp tính do nhiều căn nguyên khác nhau gây nên
Biểu hiện trên da là các thương tổn dát đỏ, sẩn phù, mụn nước, bọng nước xen kẽ với các thương tổn hình bia bắn.
Vị trí hay gặp là mu tay, cổ tay, cẳng tay, cẳng chân, đầu gối. Niêm mạc miệng, mắt, sinh dục cũng thường bị tổn thương.
Sự đa dạng về thương tổn kèm theo hình ảnh đặc trưng (hình bia bắn) là nét riêng biệt của bệnh.
Contents
Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh
Với những hiểu biết hiện tại, hồng ban đa dạng được coi là biểu hiện da và niêm mạc do phản ứng trực tiếp của hệ miễn dịch chống lại các tác nhân gây bệnh mà chủ yếu là vi trùng.
+ Herpes simplex virus (HSV) đã được chứng minh là một nhiễm trùng hay gặp nhất gây nên hồng ban đa dạng.
+ Ngoài ra, Mycoplasma pneumoniae, Histoplasma capsulatum và Parapoxvirus cũng được ghi nhận là nguyên nhân gây nên hồng ban đa dạng, tuy nhiên ít phổ biến hơn nhiều so với HSV.
+ Hồng ban đa dạng gây ra do thuốc chiếm tỷ lệ rất nhỏ.
Những trường hợp này có thể tiến triển thành mày đay cấp và hội chứng Stevens-Johnson (SJS).
+ Một số yếu tố như chấn thương, thời tiết lạnh, tia cực tím, tia phóng xạ… được ghi nhận là yếu tố khởi phát những đợt tiến triển của bệnh.
Các biểu hiện
Thương tổn da
+ Thương tổn đặc trưng của hồng ban đa dạng là hình bia bắn điển hình.
- Đó là những thương tổn hình tròn, đường kính dưới 3 cm, ranh giới rõ với da lành
- Được tạo nên bởi ít nhất 3 vòng tròn đồng tâm, hai vòng ngoài có màu sắc khác nhau bao quanh một tâm ở giữa sẫm màu (là nơi có sự phá hủy của thượng bì để hình thành nên một mụn nước hoặc vảy tiết).
Hình bia bắn điển hình
+ Thương tổn hình bia bắn có thể không điển hình
- Với 2 vòng tròn đồng tâm, hoặc thương tổn hình đa cung với ranh giới không rõ ràng.
Hình bia bắn không điển hình
+ Ngoài ra, trên da bệnh nhân còn có các thương tổn khác như dát đỏ, sẩn phù, mụn nước, bọng nước.
Phân bố thương tổn
- Thương tổn của hồng ban đa dạng thường xuất hiện ở các chi và vùng mặt, trong đó, hình bia bắn hay gặp ở chi trên.
- Mặt duỗi của cánh tay và cẳng tay là những vị trí hay gặp nhất, ngoài ra lòng bàn tay, cổ và thân mình cũng là những vị trí hay gặp thương tổn.
- Ở một số vị trí như khuỷu tay, đầu gối, thương tổn có xu hướng tập trung thành nhóm.
- Có thể gặp hiện tượng Koebner, thương tổn hình bia bắn xuất hiện ở vùng da bị sang chấn (ví dụ như do cào xước).
Thương tổn niêm mạc
Có hai mức độ như sau:
Mức độ nhẹ:
+ Chỉ bị ở một vị trí niêm mạc (miệng hoặc sinh dục hoặc mắt).
+ Số lượng từ 1-5 mụn nước, có thể vỡ ra tạo thành vết trợt nông, đáy sạch.
Mức độ nặng:
+ Tổn thương từ 2 vị trí trở lên hoặc
+ Tổn thương 1 vị trí với số lượng mụn nước nhiều hơn 5, lan tỏa, hoặc tạo thành vết trợt rộng, loét.
- Tổn thương niêm mạc nhiều là một đặc điểm của hồng ban đa dạng thể nặng.
- Tổn thương niêm mạc thường không xuất hiện ở hồng ban đa dạng thể nhẹ và nếu có thì chỉ có rất ít và mức độ nhẹ.
Biểu hiện ban đầu là các mụn nước hoặc các bọng nước nhanh chóng dập vỡ tạo thành những vết loét nông, đau nhiều.
- Thương tổn có thể gặp ở môi, niêm mạc miệng, sinh dục, mắt.
- Vết loét ở môi thường nhanh chóng đóng vảy tiết và rất đau.
- Vết loét ở sinh dục thường rất lớn, có hình đa cung với đáy của vết loét tiết dịch ẩm.
Biểu hiện toàn thân
- Biểu hiện toàn thân thường gặp ở hồng ban đa dạng thể nặng.
- Triệu chứng toàn thân có thể biểu hiện trước khi có thương tổn da, bao gồm các triệu chứng như sốt, mệt mỏi, sưng đau các khớp, viêm phổi không điển hình.
- Hiếm gặp hơn là tổn thương thận, tổn thương gan và bất thường hệ tạo máu.
