Thuốc là con dao hai lưỡi, có tác dụng tốt cho bệnh nhân khi người thầy thuốc sử dụng đúng người đúng bệnh. Nhưng không phải lúc nào dùng thuốc cũng tốt. Thuốc có thể gây đến cho người lạm dụng thuốc nhưng tác hại không mong muốn, những ADR mà đôi khi ngay cả người thầy thuốc cũng không lường trước được. Hiểu được nguyên nhân gây ADR và các biện pháp phòng tránh ADR là điều vô cùng quan trọng đối với người kê đơn và cán bộ y tế
Contents
Nguyên nhân gây ADR
Các ADR dù ở typ nào cũng liên quan đến 3 nhóm nguyên nhân:
- Liên quan đến bào chế (gặp cả 2 typ).
- Liên quan đến sự thay đổi dược động học (gặp nhiều ở typ A).
- Liên quan đến sự thay đổi dược lực học do các yếu tố về di truyền và bệnh lý ở bệnh nhân dẫn đến thay đổi sự nhạy cảm của cơ quan đích đối với thuốc (gặp nhiều ở typ B).
- Các nguyên nhân về bào chế
Thường gặp cả 2 typ.
- Các nguyên nhân về bào chế gây ADR typ A
- Hàm lượng thuốc: Trong quá trình sản xuất và kiểm soát chất lượng dược phẩm có thể có những sai sót làm cho hàm lượng hoạt chất trong chế phẩm cao hơn hàm lượng quy định ghi trên nhãn và việc sử dụng các chế phẩm này có thể gây ra ADR typ A.
- Tốc độ giải phóng hoạt chất: Tốc độ giải phóng dược chất cao có thể gây ra ADR tại chỗ, ví dụ: viên nén kali clorid gây xuất huyết và loét đường tiêu hóa với tỷ lệ cao và hiện nay đã thay thế bằng các dạng viên giải phóng chậm để tránh tạo nồng độ cao tại chỗ.
Tốc độ giải phóng dược chất cao có thể gây ra ADR toàn thân, loại ADR này thường gặp ở dạng viên giải phóng kéo dài do ở dạng bào chê này, hàm lượng hoạt chất thường cao hơn viên thường và một khi viên bị vỡ sẽ tạo ra một nồng độ rất cao gây ADR toàn thân.
- Các nguyên nhân về bào chế gây ADR typ B
- Sự phân hủy các thành phần dược chất.
- Tác dụng của các tá dược có trong thành phần dược phẩm.
- Tác dụng của các sản phẩm phụ trong quá trình tổng hợp hóa học dược chất.
Các nguyên nhân liên quan đến thay đổi dược động học
Gặp nhiều ở typ A.
- Nguyên nhân liên quan đến thay đổi dược động học gây ra ADR typ A
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những thay đổi về khả năng hấp thu, phân bố, chuyển hóa, thải trừ thuốc gây tăng nồng độ thuốc trong huyết tương và tại mô đích.
• Nguyên nhân liên quan đến thay đổi dược động học gây ra ADR typ B
Sự liên kết của các chất chuyển hóa có hoạt tính của thuốc với một protein của cơ thể có thể gây độc trực tiếp hoặc gây độc qua trung gian miễn dịch.
- Các nguyên nhân liên quan đến thay đổi dược lưc hoc gảy ra ADR typ A
Một số ADR typ A là do tăng độ nhạy cảm của các mô hoặc cơ quan đích, nguyên nhân còn chưa rõ nhưng nhiều bằng chứng cho thấy mức độ nhạy cảm của các thụ thể của thuốc tại cơ quan đích bị thay đổi hoặc thav đổi cơ chế điều hòa liên quan đến sinh lý hoặc bệnh lý.
- Các yếu tố liên quan đến sự phát sinh ADR
- Các yếu tố thuộc về bệnh nhân
- Tuổi: trẻ sơ sinh và người cao tuổi là những đối tượng có nguy cơ cao.
- Giới tính: một số ADR hay gặp ở phụ nữ hơn so với nam giới.
- Bệnh mắc kèm: những bệnh mắc kèm có thể thay đổi đáp ứng của bệnh nhân đối vối thuốc hoặc làm thay đổi dược động học của thuốc dẫn tới phát sinh ADR.
- Tiền sử dị ứng hoặc phản ứng với thuốc: những bệnh nhân có tiền sử dị ứng với một thuốc cũng có thể gặp dị ứng với một thuốc khác có cấu trúc tương tự.
- Các yếu tố thuộc về thuốc
- Điều trị nhiều thuốc: tần suất ADR tăng lên theo cấp số nhân với số lượng thuốc có trong 1 lần điều trị. Tương tác thuốc cũng là một yếu tố làm tăng ADR: tương tác bất lợi của các thuốc có thể làm thay đổi sinh khả dụng hoặc thay đổi dược lực học của thuốc và do đó gây ra các ADR trên bệnh nhân.
- Liệu trình điều trị kéo dài: nhiều ADR ít xuất hiện khi dùng thuốc trong thời gian ngắn nhưng tỷ lệ tăng lên khi dùng dài ngày.
Các biện pháp hạn chế ADR
- Hạn chế số thuốc dùng.
- Nắm vững thông tin về loại thuốc đang dùng cho bệnh nhân
- Nắm vững thông tin về các đối tượng bệnh nhân có nguy cơ cao.
- Theo dõi sát bệnh nhân, phát hiện sớm các biểu hiện của phản ứng bất lợi do thuốc và có những xử trí kịp thời.
- Thông tin trở lại các trường hợp đã gặp ADR ỏ lâm sàng để các thầy thuốc có những cảnh giác khi sản xuất và sử dụng thuốc.
- copy ghi nguồn : daihocduochanoi.com
- link tại : Nguyên nhân gây ADR và biện pháp phòng tránh
