Thiếu hay thừa các chất dinh dưỡng đặc biệt là Lipid đều là nguy cơ mắc các bệnh do dinh dưỡng không hợp lý.
Thành phần các acid béo (trong đó có cả acid béo no và acid béo chưa no) quyết định giá trị dinh dưỡng của lipid.
Acid béo chưa no
- Là những acid béo cần thiết.
- Ảnh hưởng tới nhiều chức năng sống.
- Este với cholesterol tạo thành các este cơ động không bền vững dễ dàng bài xuất ra khỏi cơ thể theo đường mật nên có tác dụng ngăn ngừa bệnh vữa xơ động mạch.
Acid béo no
- Khi este với cholesterol sẽ khó được vận chuyển khỏi tế bào, khi chúng ứ đọng trong tế bào dưới nội mạc của động mạch sẽ cùng các triglycerid tạo thành hạt treo, làm cho lớp nội mạc dầy lên, ngăn cản tuần hoàn máu.
- Chất béo thức ăn vào cơ thể dư thừa sẽ được dự trữ thành các lớp mỡ dưới da và quanh phủ tạng tạo thành tổ chức bảo vệ. Đó là tổ chức đệm và bảo vệ cơ thể tránh khỏi các tác động bất lợi của môi trường bên ngoài như nóng, lạnh. Người gầy, lớp mỡ dưới da mỏng thường kém chịu đựng với sự thay đổi của thời tiết.
- Cholesterol là thành phần quan trọng của sterol trong mỡ động vật, là thành phần cấu trúc tế bào và tham gia một số chức năng chuyển hoá quan trọng như: Là tiền chất của acid mật tham gia vào quá trình nhũ tương hoá ở ruột, tham gia tổng hợp vitamin D3 và các nội tiết tố vỏ thượng thận (cortison, testosterol, andosterol, nội tiết tố sinh dục). Cholesterol có vai trò liên kết các độc tố tan máu xaponin và có lẽ cả các độc tố tan máu của vi trùng, ký sinh trùng.
- Mặt khác, người ta cũng thấy vai trò không thuận lợi của Cholesterol trong một số bệnh như vữa xơ động mạch, một số khối u ác tính. Vì thế cần cân nhắc kỹ khi sử dụng các thức ăn giàu cholesterol (não, tim, lòng đỏ trứng…) cho các bệnh nhân có liên quan tới các bệnh kể trên.
Lipid là nguồn năng lượng quan trọng trong khẩu phần
- Thức ăn giàu lipid là nguồn năng lượng cần thiết cho người lao động nặng, cần thiết cho thời kỳ phục hồi dinh dưỡng đối với người ốm.
Khẩu phần thiếu năng lượng thì:
- Chất béo thức ăn được huy động tối đa để đốt cháy cho năng lượng.
- Hậu quả của khẩu phần đói năng lượng là bề dầy lớp mỡ dưới da giảm nên cơ thể gầy mòn.
Khi khẩu phần thừa năng lượng thì:
- Các acid béo no sẽ được dự trữ trong các lipid đơn giản và tập trung ở lớp mỡ dưới da và mỡ bao quanh phủ tạng.
- Hậu quả của khẩu phần dư thừa lipid là tình trạng thừa cân, béo phì.
- Làm cho thức ăn trở lên đa dạng, hấp dẫn, gây cảm giác thèm ăn, ngon miệng
- Tác dụng kích thích tăng tiết dịch đường tiêu hoá, chất béo có khả năng tồn tại lâu nhất trong ống tiêu hoá nên tạo ra cảm giác no lâu.
Nhu cầu Lipid
Nhu cầu lipid được tính theo nhu cầu năng luợng của cơ thể, theo Viện Dinh dưỡng Việt Nam thì:
- Lipid nên cung cấp 18 – 25% năng lượng của khẩu phần người trưởng thành.
- Phụ nữ tuổi sinh đẻ tối thiểu cần đạt 20% năng lượng khẩu phần.
- Tỷ lệ năng lượng do lipid cung cấp không nên vượt quá 25% năng lượng khẩu phần. Khi tỷ lệ này vượt quá 35% hay thấp hơn 10% đều bất lợi đối với sức khoẻ.
- Tỷ lệ acid béo no không được vượt quá 10% năng lượng, acid béo không no phải đảm bảo 4 – 10% năng lượng
- Nên tăng 5% năng lượng do lipid cung cấp trong khẩu phần cho vùng có khí hậu lạnh và giảm 5% cho vùng có khí hậu nóng.
Nguồn cung cấp lipid
Thực phẩm giàu lipid - Mỡ động vật : (mỡ lợn, mỡ bò,…) Thường có nhiều acid béo no
- Dầu thực vật : (dầu vừng, dầu đậu nành…)
- Có chứa nhiều acid béo chưa no hơn mỡ động vật và không có Cholesterol.
- Acid béo chưa no linoleic, linolenic và arachidonic cùng với các sản phẩm đồng phân của chúng là các acid béo chưa no cần thiết vì chúng không tổng hợp được trong cơ thể.
- Photphatid và sterol cũng là những thành phần lipid quan trọng.
- copy ghi nguồn : daihocduochanoi.com
- Link bài viết tại : Vai trò dinh dưỡng của lipid
